W związku z częstym spotykaniem problemu, postanowiłem opisać rolę geodety w likwidacji samowoli budowlanych, mam już w tej kwestii pewne doświadczenia i spostrzeżenia. W latach powojennych kwestia uzyskiwania pozwolenia na użytkowanie po wybudowaniu obiektu zarówno mieszkalnego jak i garażu, budynku gospodarczego i produkcyjnego była traktowana lekceważąco i obecnie inwestorzy mają problem uzyskiwania zgody na budowę, rozbudowę lub inne zamierzenie budowlane w trybie zgłoszenia lub pozwolenia na budowę. Wystarczy że dostarczą wraz z dokumentacją projektową Projekt Zagospodarowania Terenu na mapie do celów projektowych wykonanych przez jednostkę wykonawstwa geodezyjnego, czyli firmę geodezyjną. Jeśli na mapie będą jakiekolwiek obiekty wybudowane samowolnie otrzymają odmowę i to zarówno przy zgłoszeniu prac budowlanych jak i pozwolenia na budowę. Warto wyróżnić rodzaje samowoli:

• • wybudowanie całego budynku, lub budowli bez uzyskania pozwolenia na budowę,
• • wybudowanie budynku w ramach uzyskania pozwolenia na budowę lecz nie uzyskanie zgody na użytkowanie,
• • wybudowanie budynku i uzyskanie zgody na użytkowanie zgodnie z przepisami i późniejsza przebudowa(rozbudowa) bez przestrzegania koniecznych procedur,
• • rozbudowa z punktu widzenia prawa budowlanego jest nową budową i podlega tym samym procedurom co budowa "od zera".

Niejednokrotnie aktualny właściciel i inwestor nie ma świadomości że ma na swojej nieruchomości samowolę budowlaną, stan ten kupił w dobrej wierze od poprzedniego właściciela, przejął nieskończoną inwestycję od spółdzielni, bądź odziedziczył. Nadzór budowlany na przedstawienie dokumentacji nowej inwestycji ze stanem aktualnym zawierającym samowolę wydaje postanowienie odmowne i nakazuje likwidację samowoli przez rozbiórkę bądź uzyskanie zgody na użytkowanie. Wymierzenie kary jest zależne od daty wybudowania obiektu, jeżeli przed 1994 rokiem (Ustawa Prawo Budowlane) to kary pieniężnej nie będzie, jeżeli później to jeśli właściciel ten sam nie obędzie się bez opłaty 50 000 zł. Nie jest istotne że budynki  przez ileś lat były na mapie i był odprowadzany podatek od powierzchni zabudowy, urząd odpowiedzialny będzie pobierał podatki od samowoli i nie ma to nic wspólnego z legalizacją samowoli.

Dokumentami wymganymi przez Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego są między innymi:

• • geodezyjna inwentaryzacja budynku(lub innego obiektu budowlanego będącego samowolą), w przypadku konieczności uzyskania pozwolenia na użytkowanie,
• • aktualizacja mapy zasadniczej i usunięcie budynku z ewidencji, jeśli zostanie wydany nakaz rozbiórki z tytułu niezgodności budynku z planem zagospodarowania lub wybudowanie niezgodne z normami budowlanymi, lub naruszeniem prawa własności(przekroczenie granicy).